Με τον όρο κιρσοκήλη εννοούμε μια ελικοειδή διάταση των φλεβών του όρχεως, που οδηγεί σε φλεβική ανεπάρκεια με τον ίδιο μηχανισμό με τον οποίο εκδηλώνεται η φλεβική ανεπάρκεια που σχετίζεται με τους κιρσούς στα πόδια. H κιρσοκήλη πιο συχνά παρατηρείται στον αριστερό όρχι γεγονός που οφείλεται σε ανατομικούς λόγους.
Για να διερευνήσουμε τα αίτια του προβλήματος πρέπει να μελετήσουμε την αρτηριακή και την φλεβική κυκλοφορία. Οι φλέβες, κανονικά, επιτρέπουν την κίνηση του αίματος από την περιφέρεια του σώματος προς το κέντρο και από τις μικρότερες προς τις μεγαλύτερες φλέβες. Η αντίστροφη κίνηση του αίματος επιτυγχάνεται χάρη σε ειδικές βαλβίδες που έχουν οι φλέβες και δεν επιτρέπουν στο αίμα να κινηθεί προς τα πίσω. Όταν οι βαλβίδες ανεπαρκούν (δηλαδή όταν χαλούν), το αίμα παλινδρομεί από τις μεγαλύτερες προς τις μικρότερες φλέβες και από εκεί στον όρχι. Πρόκειται για μια κατάσταση, που έχει ως συνέπεια την κιρσοειδή διεύρυνση των σπερματικών φλεβών και τη λεγόμενη παλινδρόμηση του φλεβικού αίματος μέσα στον όρχι. Το αίμα καθώς λιμνάζει στις σπερματικές φλέβες αυξάνει την θερμοκρασία στην περιοχή, με αποτέλεσμα να χαλάει την ποιότητα του σπέρματος. Επίσης, το φλεβικό αίμα δεν αποτελεί πηγή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών και καθώς λιμνάζει μέσα στον όρχι, εμποδίζει την είσοδο ικανής ποσότητας αρτηριακού αίματος, δηλαδή του αίματος που τροφοδοτεί τα όργανα του σώματος με οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες.
Οι επιπτώσεις της κιρσοκήλης στην ανδρική υγεία
Σε κάποιους ασθενείς, η κιρσοκήλη μπορεί να προκαλέσει ήπια συμπτώματα πόνου ή αισθήματος βάρους ή δυσφορίας στον όρχι, καθώς επίσης ενδέχεται να εμποδίσει την ομαλή ανάπτυξη του πάσχοντος όρχεως. Επίσης, μπορεί επηρεάσει το σπέρμα και συνεπώς να δημιουργήσει πρόβλημα υπογονιμότητας.
Τυχαία η διάγνωση όμως το πρόβλημα δεν πρέπει να αφεθεί στην τύχη του
Όπως πολλά άλλα προβλήματα υγείας, έτσι και η κιρσοκήλη συνήθως, ανακαλύπτεται τυχαία από τον ίδιο τον ασθενή ή τον γιατρό κατά την διάρκεια μιας εξέτασης στο πλαίσιο ενός προγραμματισμένου check up. Στη ψηλάφηση του όρχεως, δίνεται η εντύπωση μιας μαλακής μάζας, η οποία δεν έχει σαφή όρια. Χαρακτηριστικό είναι ότι η μάζα αυτή μειώνεται, όταν ξαπλώσει ο ασθενής, ενώ μεγαλώνει στην όρθια θέση και στην αύξηση της πίεσης μέσα στην κοιλιά, όπως γίνεται με τη σωματική άσκηση.
Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται στο ότι οι φλέβες αδειάζουν στην ύπτια θέση, ενώ γεμίζουν απότομα στην όρθια στάση του σώματος. Επειδή η κλινική εξέταση δεν αρκεί, η επιβεβαίωση της διάγνωσης της κιρσοκήλης γίνεται με υπερηχογραφικό έλεγχο και συγκεκριμένα με μια εξέταση που λέγεται έγχρωμο triplex. Αν και η διάγνωση της κιρσοκήλης γίνεται συνήθως τυχαία, η πάθηση δεν πρέπει να αφεθεί στην τύχη της καθώς επηρεάζει την κοινωνική και την οικογενειακή ζωή.
Μετά τη διάγνωση, ακολουθεί η ταξινόμηση της κιρσοκήλης που είναι χρήσιμη στην κλινική πράξη και για την αντιμετώπισή της.
H κιρσοκήλη κατατάσσεται στις εξής 4 κατηγορίες:
• Υποκλινική, αποκαλείται η κιρσοκήλη όταν δεν είναι ορατή, ούτε στην ηρεμία ούτε στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, αλλά διαγιγνώσκεται μόνο με τον υπερηχογραφικό έλεγχο.
• 1ου βαθμού αποκαλείται η κιρσοκήλη όταν είναι ψηλαφητή στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης αλλά όχι στην ηρεμία.
• 2ου βαθμού αποκαλείται η κιρσοκήλη όταν είναι ψηλαφητή στην ηρεμία, αλλά δεν είναι ορατή.
• Τέλος, 3ου βαθμού αποκαλείται η ορατή στην ηρεμία κιρσοκήλη.
Ο αντίκτυπος της κιρσοκήλης στη γονιμότητα
Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα, η κιρσοκήλη εμφανίζεται περίπου στο 11,7% των ενήλικων ανδρών-δηλαδή νοσεί περίπου ένας στους οκτώ- και από αυτούς ένας στους τέσσερις (ποσοστό 25,4%) έχει πρόβλημα υπογονιμότητας. Παρότι η ακριβής σχέση μεταξύ της αντρικής γονιμότητας και της κιρσοκήλης είναι άγνωστη, είναι σαφές ότι το σπέρμα βελτιώνεται μετά τη χειρουργική διόρθωσή της, εφόσον η διόρθωση γίνει έγκαιρα. Επίσης, φαίνεται ότι η κιρσοκήλη προκαλεί βλάβες στο DNA των σπερματοζωαρίων, οι οποίες αντιστρέφονται μετά την αντιμετώπισή της.
Πώς αντιμετωπίζεται η πάθηση
Η θεραπεία της κιρσοκήλης είναι χειρουργική, όπου γίνεται διακοπή της κυκλοφορίας των σπερματικών φλεβών. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές, από τις οποίες τα καλύτερα αποτελέσματα έχει η μικροχειρουργική τεχνική. Σε αυτή, η τομή είναι πολύ μικρή, γίνεται δίπλα στο πέος, δεν διανοίγονται οι κοιλιακοί μύες, και ο ασθενής εξέρχεται από το νοσοκομείο την επόμενη ημέρα κι επιστρέφει στις δραστηριότητες του μέσα σε τρεις ημέρες. Σε κάποια κέντρα, εφαρμόζονται και άλλες τεχνικές, όπως η λαπαρασκοπική τεχνική (ο πρόδρομος της ρομποτικής χειρουργικής) που όμως δεν έχουν καλύτερα αποτελέσματα, αντίθετα αυξάνουν το κόστος του χειρουργείου. Εναλλακτικά της χειρουργικής θεραπείας, υπάρχει και ο εμβολισμός των σπερματικών φλεβών, ο οποίος όμως έχει περισσότερες επιπλοκές και δεν εφαρμόζεται ευρέως. Σε ότι αφορά τις κατηγορίες της νόσου, η υποκλινική κιρσοκήλη δεν πρέπει να χειρουργείται.
Επίσης, δεν χειρουργούνται όλοι οι ασθενείς με κιρσοκήλη. Ένδειξη για χειρουργική επέμβαση έχουν καταρχάς τα παιδιά, στα οποία τεκμηριωμένα, με υπερηχογραφικό έλεγχο, υπάρχει καθυστέρηση στην ανάπτυξη του όρχεως. Επίσης, ένδειξη υπάρχει για τους άντρες με επηρεασμένο από την πάθηση σπέρμα, που έχουν κλινική κιρσοκήλη και παρουσιάζουν υπογονιμότητα για τουλάχιστον χρόνο, η οποία δεν οφείλεται σε άλλες αιτίες.
