Η αιματουρία διακρίνεται σε μακροσκοπική, εφόσον είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού, από το μη φυσιολογικό (σκούρο) χρώμα των ούρων κατά την ούρηση και μικροσκοπική, όταν μπορεί να εντοπιστεί μόνο κατά την ανάλυση στο εργαστήριο με μικροσκόπιο. Ανάλογα με το αν συνοδεύεται ή όχι από πόνο κατά τη ούρηση, η αιματουρία διακρίνεται σε ανώδυνη, που είναι και η πιο «ύπουλη», καθώς θέτει ισχυρή υποψία για κακοήθεια και επώδυνη, η οποία συνήθως οφείλεται σε καλοήθη αίτια χωρίς όμως να αποκλείεται πλήρως η κακοήθεια. Σε κάθε περίπτωση, πάντως η αιματουρία, μικροσκοπική ή μακροσκοπική, θεωρείται σήμα συναγερμού και απαιτεί ενδελεχή έλεγχο για να αποκλεισθεί πρωτίστως η περίπτωση καρκίνου στο ουροποιητικό σύστημα.
Που μπορεί να οφείλεται το αίμα στα ούρα
Μια μακροσκοπική αιματουρία μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή, κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας. Τα πιθανά αίτια της αιματουρίας περιλαμβάνουν μια πλειάδα παθήσεων κάποιες εκ των οποίων είναι πιο απειλητικές για την υγεία. Καταρχάς μπορεί να οφείλεται σε υπερτροφία του προστάτη, η οποία αποτελεί φυσιολογική εξέλιξη της βιολογικής γήρανσης και συνήθως συνοδεύεται από συχνουρία ή νυκτουρία.
Επίσης, μπορεί να οφείλεται σε λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος (κυστίτιδα, προστατίτιδα, πυελονεφρίτιδα) αλλά και στην ύπαρξη κακοηθών όγκων σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού συστήματος, όπως ο νεφρός, η αποχετευτική μοίρα, η ουροδόχος κύστη και ο προστάτης αδένας.
Το αίμα στα ούρα μπορεί να οφείλεται επίσης στην ύπαρξη λίθων στο νεφρό, τον ουρητήρα ή την ουροδόχο κύστη, σε τραυματική κάκωση του νεφρού ή κληρονομικές παθήσεις, όπως είναι η δρεπανοκυτταρική αναιμία. Άλλες αιτίες αιματουρίας περιλαμβάνουν τις διαταραχές της πήξεως του αίματος, τις νεφρικές παθήσεις, που επηρεάζουν το σύστημα φιλτραρίσματος του νεφρού όπως είναι η διαβητική νεφροπάθεια και την έντονη σωματική άσκηση, ιδιαίτερα σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων, που σχετίζεται με αφυδάτωση, αλλά και την λήψη φαρμάκων.
Πώς γίνεται η διάγνωση της αιματουρίας
Την αιματουρία σε κάποιες περιπτώσεις την υποψιάζεται ο ίδιος ο ασθενής βλέποντας διαφορετικό χρώμα στα ούρα του. Εδώ να τονίσουμε πως η μειωμένη πρόσληψη υγρών και η αναβολή της ούρησης οδηγεί συχνά στο να σκουρύνει το χρώμα των ούρων, από ανοιχτό κίτρινο σε σκούρο κίτρινο, κάτι που δεν πρέπει να συγχέεται με την αιματουρία. Η διάγνωση στον ιατρό περιλαμβάνει τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού γιατί θα πρέπει να αποκλεισθεί η λήψη συγκεκριμένων τροφών ή φαρμάκων με χρωστικές, όπως η βρώση παντζαριών (αλλά και η έμμηνος ρύση στις γυναίκες).
Επίσης, γίνεται κλινική εξέταση, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η δακτυλική εξέταση του προστάτη στους άνδρες. Απαιτείται γενική εξέταση ούρων για εντοπισμό κυττάρων φλεγμονής ενδεικτικών της ουρολοίμωξης, κρυστάλλων ενδεικτικών της λιθίασης ή πρωτεϊνών, που υποδηλώνουν νεφρική βλάβη. Για τη λοίμωξη στην ουροδόχο κύστη και στην προστατίτιδα, γίνεται καλλιέργεια ούρων προκειμένου να εντοπιστεί το παθογόνο μικρόβιο. Αν υπάρχει υποψία κακοήθειας γίνονται κυτταρολογικές εξετάσεις ούρων όπου αναζητούνται μη φυσιολογικά κύτταρα. Επίσης, γίνεται αιματολογικός έλεγχος και PSA (ειδικό καρκινικό αντιγόνο-δείκτης για τον καρκίνο του προστάτη).
Σε ότι αφορά τον απεικονιστικό έλεγχο γίνεται αρχικά με απλή ακτινογραφία και υπερηχογράφημα και, εάν χρειαστεί λεπτομερέστερη εξέταση, με ενδοφλέβιο πυελογραφία και αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Τέλος, στη διαγνωστική φαρέτρα περιλαμβάνεται και η κυστεοσκόπηση, όπου επισκοπούνται με ειδικό εργαλείο η ουροδόχος κύστη και ο προστάτης υπό τοπική αναισθησία ή μέθη.
Εξατομικευμένη ανά αίτιο
η θεραπεία της αιματουρίας
Είδαμε παραπάνω ότι η αιματουρία μπορεί να οφείλεται σε πληθώρα αιτιών και αναλόγως της αιτίας εξατομικεύεται πλήρως και η θεραπεία της. Το πιο συχνό αίτιο της αιματουρίας, σε μεγαλύτερες ηλικίες, είναι οι ογκοτικές εξεργασίες της ουροδόχου κύστης όπου στo αρχικό τους στάδιο η χειρουργική τους αντιμετώπιση είναι η ενδοσκοπική αφαίρεση του όγκου. Στην υπερτροφία του προστάτη χορηγούνται φάρμακα ενώ προτείνεται χειρουργική αποκατάσταση, turis prostatectomy,καθώς με την υπερτροφία του, ο προστάτης ουσιαστικά «πνίγει» την ουρήθρα και εμποδίζει το φυσιολογικό άδειασμα της ουροδόχου κύστης.
Στις λοιμώξεις του ουροποιητικού δίνεται η κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή, αφού βρεθεί το ένοχο παθογόνο. Στις κακοήθειες, αναλόγως του σταδίου κατά τη διάγνωσή τους, γίνεται χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία ή ακτινοβολίες. Στη λιθίαση γίνεται ενδοσκοπική αφαίρεση των λίθων που δεν αποβάλλονται αυτόματα ή συνεδρίες εξωσωματικής λιθοτριψίας. Στα τραύματα, η θεραπεία σχετίζεται με τη βαρύτητά τους.
Στις νεφροπάθειες χορηγούνται αντιβιοτικά, διουρητικά, αντιϋπερτασικά και διαιτητικές οδηγίες, ενώ στα αυτοάνοσα νοσήματα χορηγείται ειδική φαρμακευτική αγωγή που καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Στις διαταραχές πήξης όπως η αιμορροφιλία γίνονται μεταγγίσεις παραγόντων αίματος, ενώ στην έντονη σωματική άσκηση δεν απαιτείται θεραπεία και η αιματουρία υποχωρεί εντός 24-48 ωρών.
Τέλος, υπάρχει ένα ποσοστό έως 20% των ασθενών με μικροσκοπική αιματουρία, όπου δεν ανευρίσκεται κάποιο αίτιο. Σε αυτούς τους ασθενείς, το μήνυμα που πρέπει να περάσουμε είναι πως πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικό check up ανά εξάμηνο, δεδομένου ότι υπάρχει κίνδυνος να πρόκειται για προειδοποιητικό σινιάλο ενός όγκου.
