Στις περισσότερες περιπτώσεις το «φταίξιμο» για τη δυσκολία απόκτησης παιδιού με φυσιολογική σύλληψη πέφτει στις γυναίκες, καθώς εκείνες κυοφορούν το έμβρυο, με συνέπεια να κουβαλούν (και) το βαρύτερο ψυχολογικό φορτίο για την αδυναμία της επίτευξης μιας εγκυμοσύνης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα η υπαιτιότητα της υπογονιμότητας είναι μοιρασμένη 50-50, δηλαδή στο 50% των περιστατικών το πρόβλημα γονιμότητας οφείλεται στις γυναίκες ενώ στο υπόλοιπο 50% οφείλεται στους άνδρες.
Η ανδρική υπογονιμότητα λοιπόν παρότι υποτιμημένη, αποτελεί μια ιατρική οντότητα, μια αλήθεια που μπαίνει εμπόδιο στο όνειρο πολλών ζευγαριών να αποκτήσουν παιδί και που πρέπει να αντιμετωπιστεί προκειμένου εκατομμύρια ζευγάρια στον κόσμο να αποκτήσουν παιδί. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ποσοστό άνω του 16% των ζευγαριών είναι υπογόνιμα, δηλαδή δεν μπορούν να πετύχουν εγκυμοσύνη με συχνές σεξουαλικές επαφές, χωρίς προφυλάξεις για διάστημα ενός χρόνου και στο ήμισυ αυτών των περιστατικών υπαίτιος ή συνυπαίτιος είναι ο άνδρας.
Η ανδρική υπογονιμότητα σχετίζεται με τη χαμηλή παραγωγή σπερματοζωαρίων, με την ακινησία, ή την αστοχία τους, καθώς και με τα εμπόδια που αποτρέπουν την έξοδο του σπέρματος. Ασθένειες, τραυματισμοί, χρόνια προβλήματα υγείας, επιλογές του τρόπου ζωής όπως είναι η πολύωρη παραμονή του σώματος σε καθιστή στάση, η επιλογή πολύ στενών ρούχων, η συστηματική χρήση συσκευών που παράγουν θερμότητα, το κάπνισμα, η ανθυγιεινή διατροφή με γεύματα τύπου junk food μπορούν να επηρεάσουν την ανδρική γονιμότητα.
Ο ρόλος της θερμοκρασίας στην υγεία του σπέρματος
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι παρότι στις γυναίκες η υπογονιμότητα σχετίζεται πρωτίστως με την ηλικία αφού με την πάροδο των ετών μειώνεται και ο αριθμός των διαθέσιμων ωαρίων και η ποιότητα του DNA τους, στους άνδρες υπάρχουν άλλοι παράγοντες που επιδρούν στην αναπαραγωγική υγεία με επιβλαβή τρόπο. Ένας παράγοντας που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο είναι η θερμοκρασία των όρχεων και για αυτό άλλωστε οι όρχεις βρίσκονται εκτός του σώματος, ώστε να έχουν χαμηλότερη θερμοκρασία.
Οτιδήποτε λοιπόν ανεβάζει τη θερμοκρασία τους μέσω της τριβής όπως είναι τα πολύ στενά ρούχα και η πολύωρη χρήση laptop με τον υπολογιστή να ακουμπά στα πόδια, βλάπτει τα σπερματοζωάρια, ενώ έρευνες έχουν δείξει ότι για τον ίδιο λόγο (αύξηση της θερμοκρασίας) υπάρχουν επαγγέλματα που πλήττονται περισσότερο από την ανδρική υπογονιμότητα, όπως είναι οι επαγγελματίες οδηγοί από την κακή στάση του σώματος και την παρατεταμένη πίεση που ασκείται από το παντελόνι στην αναπαραγωγική περιοχή.
Πώς διαπιστώνεται η υπογονιμότητα στο ζευγάρι
Η πιθανότητα ενός ζευγαριού, χωρίς διαγνωσμένα προβλήματα στην αναπαραγωγική υγεία των δύο συντρόφων, να συλλάβει είναι 20-37% μέσα στους τρεις πρώτους μήνες, 75% μέσα στους πρώτους έξι μήνες και 90% μέσα στον πρώτο χρόνο προσπαθειών. Οι μεγάλες περίοδοι αποχής από το σεξ όχι μόνο δε δυναμώνουν το σπέρμα σύμφωνα με ένα διαδεδομένο «αστικό μύθο», αλλά σύμφωνα με τους ειδικούς, μειώνουν την ποιότητα του. Τα ζευγάρια λοιπόν, που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν είναι σημαντικό να έρχονται σε σεξουαλική επαφή δύο με τρεις φορές την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της γόνιμης περιόδου. Οι πιθανότητες σύλληψης αυξάνονται εάν η συνουσία λαμβάνει χώρα καθημερινά, ή κάθε δεύτερη μέρα κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών.
Από τα ζευγάρια που δεν κατάφεραν να συλλάβουν μέσα στον πρώτο χρόνο, το 50% θα το καταφέρει μέσα στο δεύτερο έτος, ενώ σε όσα δεν επιτευχθεί εγκυμοσύνη θα πρέπει να επισκεφτούν ένα ειδικό γονιμότητας. Εκτιμάται ότι περίπου το 20% των περιπτώσεων υπογονιμότητας οφείλονται σε παράγοντα σχετικό με την ανδρική αναπαραγωγική υγεία, ενώ το 30% οφείλεται σε παράγοντες σχετικούς με την αναπαραγωγική υγεία και των δύο συντρόφων, άρα η ανδρική υπογονιμότητα εμπλέκεται συνολικά στο 50% των υπογόνιμων ζευγαριών.
Διερεύνηση των αιτιών της ανδρικής υπογονιμότητας
Σε ένα υπογόνιμο ζευγάρι που διερευνάται η υπαιτιότητα κάθε πλευράς, ο εξειδικευμένος ιατρός για την ανδρική γονιμότητα, ο ανδρολόγος-ουρολόγος, προχωρά σε λήψη ιστορικού και σε φυσική εξέταση του άνδρα. Για την ανάλυση των αιτιών της υπογονιμότητας θα χρειαστεί δείγμα σπέρματος που θα εξεταστεί ως προς τον αριθμό, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων που περιέχει. Εάν βρεθεί κάποια ανωμαλία στα αποτελέσματα θα γίνουν περαιτέρω εξειδικευμένες εξετάσεις.
Εδώ τονίζεται πως η ύπαρξη μιας ασθένειας ή η λήψη κάποιας φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να διαταράξουν το προϊόν της εκσπερμάτισης (για τη λήψη δείγματος σπέρματος) την ημέρα της εξέτασης. Επίσης, πραγματοποιείται triplex οσχέου ώστε να διαπιστωθεί εάν υπάρχει κιρσκοκήλη ή οποία προκαλεί βλάβη στο σπέρμα. Αξίζει να αναφερθεί ότι η λοίμωξη του προστάτη (προστατίτιδα) είναι από τους κύριος παράγοντες μη φυσιολογικού σπέρματος.
Εχθρός η παχυσαρκία, σύμμαχος η σωστή διατροφή
Η παχυσαρκία είναι στενά συνδεδεμένη με τα προβλήματα γονιμότητας και στα δύο φύλα. Στους άνδρες, το πλεονάζον σωματικό βάρος σχετίζεται με διαταραγμένη παραγωγή σπέρματος και οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι άνδρες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί καλό θα είναι να χάσουν τα περιττά κιλά. Σε ότι αφορά τη διατροφή, τα αντιοξειδωτικά στα οποία συμπεριλαμβάνονται το σελήνιο, ο ψευδάργυρος και οι βιταμίνες Ε και C έχει βρεθεί σε κλινικές μελέτες πως αυξάνουν τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων και συνεπώς βελτιώνουν την γονιμότητα.
Πηγές αντιοξειδωτικών ουσιών είναι τα φρούτα τα λαχανικά, οι ανάλατοι ξηροί καρποί και οι σπόροι, ενώ πολύ υγιεινά είναι και τα ψάρια και τα θαλασσινά. Υπάρχουν και εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής με μέταλλα, ιχνοστοιχεία, βιταμίνες και συστατικά που χαρίζουν ενέργεια όπως το ginseng και το ginkgo biloba, που θεωρούνται τονωτικά, αλλά όλα αυτά ωστόσο δρουν συμπληρωματικά και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ισορροπημένη διατροφή.
Πώς επιδρούν στη γονιμότητα το κάπνισμα, το αλκοόλ, τα στεροειδή κι άλλες ουσίες
Το κάπνισμα είναι εχθρός της υγείας και ο αντίκτυπος του στην ανδρική γονιμότητα είναι βαρύς. Συγκεκριμένα, σχετίζεται με κακή ποιότητα σπέρματος και για αυτό είναι πολύ σημαντικό οι καπνιστές που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν να το διακόψουν. Παράλληλα, η χρήση ουσιών, συμπεριλαμβανομένων του αλκοόλ, των αναβολικών στεροειδών και της μαριχουάνας, προκαλεί διαταραχές στη λειτουργία των σπερματοζωαρίων και για αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται.
Τα καταλληλότερα ρούχα και εσώρουχα για υγιές σπέρμα
Σύμφωνα με μελέτες, τα στενά εσώρουχα τύπου σλιπ μπορεί να αυξήσουν τη θερμοκρασία στην περιοχή του όσχεου και να επηρεάσουν την ποιότητα του σπέρματος. Για αυτό συστήνεται η επιλογή ενός πιο άνετου εσώρουχου, τύπου boxer. Πιο πάνω αναλύθηκε διεξοδικά ο ρόλος της θερμοκρασίας στην ποιότητα του σπέρματος και για αυτό οι άνδρες πρέπει να αποφεύγουν ότι ανεβάζει τη θερμοκρασία στην αναπαραγωγική περιοχή μέσω πίεσης, τριβής και υφασμάτων που δεν αερίζονται. Παράλληλα, ο υψηλός πυρετός, λοιμώξεις, χρόνιες ασθένειες, σαν τον σακχαρώδη διαβήτη, γενετικές παθήσεις σαν την κυστική ίνωση και η λήψη φαρμάκων μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα παραγωγής σπέρματος. Εάν συντρέχει κάποια τέτοια κατάσταση είναι σημαντικό ο άνδρας να ρωτήσει το ιατρό του, σχετικά με το εάν έχει επηρεαστεί η αναπαραγωγική του ικανότητα.
